Deze vraag is een vaak gestelde vraag in het Indiase boeddhisme, ten tijde van de historische
Boeddha en daarna. Fijn dat ze nu ook ter sprake komt.
‘Alles is karma’ wordt in de Boeddha Dharma gezegd. Maar wat is karma concreet? Karma is de
invloed van mijn handelen, denken en spreken en die van anderen. Elke handeling die ik
verricht, hoe alledaags ze ook is, elk woord dat ik zeg, hoe betekenisloos het ook is, elke
gedachte die door mijn hoofd gaat, hoe banaal ze ook is, doet vroeg of laat zijn invloed gelden.
Dat kan in het volgende moment zijn, de volgende week of over een aantal jaren, en die invloed
ervarend, handel ik opnieuw en bepaal daarmee mijn handelen, denken en spreken in de
toekomst. Als je dit proces concreet in je leven wilt zien werken, richt je dan op de gedachte,
emotie of stemming waarmee je ‘s ochtends wakker wordt en onderzoek voor jezelf hoe deze
een spoor door je dag trekt.
Als ik ‘s ochtends wakker word en het zonlicht sijpelt langs mijn gordijnen mijn kamer binnen en
glijdt zachtjes over mijn oogleden en ik denk: ‘Wat een prachtige dag!’ en ‘Wat is het toch
heerlijk om te leven!’, dan zal deze eerste gedachte en de stemming die haar opriep zijn invloed
hebben. Mocht ik daarna naar mijn badkamer gaan, in de spiegel kijken en uitroepen: ‘Wat ben
ik toch mooi!’, dan zal deze uitspraak zijn uitwerking niet missen. Ik zal gaan glimlachen of
stralen, ik zal me nog beter gaan voelen en me nog mooier voordoen dan ik denk dat ik ben en
ik zal met een nog frisser gemoed aan de dag beginnen. De eerste de beste die ik op straat
tegenkom zal ik vitaal, zelfverzekerd en met een warme glimlach tegemoet treden. Al wordt mijn
generositeit nauwelijks beantwoord, het maakt mij niet uit. Ik loop over van gezondheid en
kracht en laat een ieder vrijelijk in mijn rijkdom delen.
Maar word ik ‘s ochtends wakker en het zonlicht valt koud langs mijn gordijnen, drijft mij het bed
uit en ik denk: ‘Weer een dag, hoe kom ik hem door?’, dan zal ook deze gedachte en de
stemming die zij articuleert zijn invloed hebben. Ik sleep mezelf naar de badkamer, kijk met een
half oog in de spiegel, weet me geconfronteerd met dezelfde afgeleefde harses als de dagen
daarvoor en mompel: ‘Wat een rotkop!’ Ik zal mijn hoofd laten hangen en zuchten en voelen hoe
met deze zucht het laatste restje levenslust uit me wegstroomt. Ik zal genoeg redenen
bedenken om de eerste uren van de dag niet naar buiten te hoeven en eenmaal buiten zal ik
trachten elk contact met mijn medemens tot een minimum te beperken. Daar zal ik niet veel
moeite voor hoeven te doen: ze zien me toch niet staan.
Hier werkt een dynamische interactie van krachten, energieën. Een complex spel van activiteit,
de invloed van activiteit en mijn reactie daarop, een spel zonder begin en zonder einde. Ik voeg
me in de sporen die reeds zijn getrokken en zet met alles wat ik doe, denk of zeg nieuwe
sporen uit, of ik volg de oude. Als dezelfde sporen vaker en vaker worden gevolgd, ontstaan er
diep ingesleten patronen, in het Sanskriet samskara genoemd. Samskara is een belangrijk
begrip in het Indiase boeddhisme, het duidt de nerven van mijn individuele bestaan aan.
Nirvana, ‘bevrijding’ wordt soms gedefinieerd als sarva samskara samatha, ‘het tot rust brengen
van alle diep ingesleten patronen die mijn leven vormen.’
Karma en samskara vormen het weefsel waaruit datgene dat ik ‘mijn leven’ noem is geweven.
Als ik hierin zou gaan zoeken naar een duurzame en substantiële kern, naar een solide ik of
een zelf, dan vind ik dit ik of zelf niet. Ik vind alleen handelen, denken en spreken en de invloed
van handelen, denken en spreken. En de diep ingesleten patronen die me in staat stellen
mezelf te herkennen als deze volstrekt unieke individu. Wat ik het zelf noem is feitelijk een
onophoudelijk veranderend weefsel van invloeden van activiteiten en activiteiten, dat geen actor
nodig heeft om zichzelf te continueren.
Bij wie dit proces concreet in zijn leven ziet werken rijst vanzelfsprekend de vraag waar het
karma, dus alle invloed van handelen, denken en spreken, blijft als de persoon overlijdt. En
waar komt de invloed van activiteit vandaan waarmee een persoon in de wereld wordt geboren?
Een van de antwoorden op deze vragen en een antwoord dat door niet alle, maar wel een groot
aantal van de boeddhistische tradities wordt aangenomen, is reïncarnatie. De invloed van
handelen, denken en spreken van een individueel leven ‘condenseert’ enige tijd na het
overlijden in een nieuwe articulatie van die invloed van activiteit. Dit gebeurt in een dynamiek
van invloeden van activiteiten en activiteiten die geen zelf nodig heeft om zichzelf te
continueren.
Kortom, wat incarneert is ons leven precies zoals het is: dit concrete, onophoudelijk
veranderende en unieke weefsel van handelen, denken en spreken en de invloeden van dit
handelen, denken en spreken. In een woord: karma.